نحوه کار شرکت‌های پانزی و بررسی 10 نمونه ایرانی

علی خادمی

Fri, 04 Apr 2025

نحوه کار شرکت‌های پانزی و بررسی 10 نمونه ایرانی

طرح‌های پانزی (Ponzi schemes) یکی از مشهورترین و گسترده‌ترین مدل‌های کلاهبرداری مالی در جهان هستند که به دلیل سادگی اجرا و پتانسیل جذب سرمایه‌های کلان، همواره مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله، ابتدا به نحوه عملکرد شرکت‌های پانزی می‌پردازیم، سپس ویژگی‌های کلیدی آن‌ها را بررسی کرده و در نهایت 10 نمونه از شرکت‌های پانزی ایرانی را معرفی می‌کنیم.

طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی نوعی کلاهبرداری مالی است که در آن، سود سرمایه‌گذاران قدیمی از طریق پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود، نه از سود واقعی حاصل از فعالیت‌های اقتصادی. این مدل کلاهبرداری نام خود را از چارلز پانزی، یک کلاهبردار مشهور در اوایل قرن بیستم، گرفته است.

نحوه عملکرد شرکت‌های پانزی

تبلیغات جذاب: شرکت‌های پانزی معمولاً با وعده سودهای بالا و تضمینی، افراد را به سرمایه‌گذاری تشویق می‌کنند. این سودها اغلب غیرواقعی و بسیار بیشتر از سود معمول بازار هستند.

جذب سرمایه‌گذاران جدید: این طرح‌ها بر اساس ورود مداوم سرمایه‌گذاران جدید عمل می‌کنند. سرمایه‌گذاران جدید پولی را وارد سیستم می‌کنند که برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قدیمی استفاده می‌شود.

نبود فعالیت اقتصادی واقعی: برخلاف شرکت‌های قانونی که سود حاصل از تولید یا خدمات را به سرمایه‌گذاران می‌دهند، شرکت‌های پانزی هیچ فعالیت اقتصادی واقعی ندارند.

فروپاشی: طرح‌های پانزی زمانی فرو می‌پاشند که تعداد سرمایه‌گذاران جدید کاهش یابد یا سرمایه‌گذاران قدیمی بخواهند پول خود را برداشت کنند.

ویژگی‌های کلیدی طرح‌های پانزی

وعده سودهای بالا: سودهایی که بسیار بالاتر از حد معمول بازار هستند.

نبود شفافیت: اطلاعات محدودی در مورد نحوه کسب سود ارائه می‌شود.

تشویق به جذب دیگران: سرمایه‌گذاران ترغیب می‌شوند تا افراد جدیدی را به سیستم معرفی کنند.

فعالیت کوتاه‌مدت: این طرح‌ها معمولاً برای مدت کوتاهی دوام می‌آورند و سپس فرو می‌پاشند.

10 نمونه ایرانی از شرکت‌های پانزی

گلدکوئست: یکی از مشهورترین شرکت‌های پانزی که در دهه 1380 در ایران فعالیت داشت. این شرکت مردم را به خرید سکه‌های طلا تشویق می‌کرد و وعده سودهای بالا می‌داد.

فوراور: این شرکت با وعده فروش محصولات بهداشتی و آرایشی، سرمایه‌های زیادی جذب کرد. ساختار آن به‌گونه‌ای بود که افراد باید زیرمجموعه جذب می‌کردند تا سود دریافت کنند.

پانزی ارز دیجیتال (رمزارز جعلی): در سال‌های اخیر، چندین طرح پانزی مرتبط با رمزارزها در ایران فعال شدند که وعده سودهای کلان از طریق استخراج یا سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال را می‌دادند.

شرکت الیت: این شرکت با تبلیغات گسترده، مردم را به سرمایه‌گذاری در بورس تشویق کرد و در نهایت به دلیل عدم توانایی در پرداخت سودها، ورشکسته شد.

بازاریابی شبکه‌ای جعلی: برخی شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای در ایران با وعده سودهای کلان و بدون ارائه محصولات واقعی، در عمل طرح‌های پانزی اجرا کردند.

شرکت اینوست‌مارکت: این شرکت ادعا می‌کرد که در بازارهای مالی بین‌المللی سرمایه‌گذاری می‌کند و سود بالایی به سرمایه‌گذاران می‌داد. اما پس از مدتی کلاهبرداری آن فاش شد.

کیمیاگران جوان: این شرکت وعده سودهای بالا از طریق سرمایه‌گذاری در مواد شیمیایی می‌داد. پس از جذب سرمایه کلان، فعالیت خود را متوقف کرد.

گروه سرمایه‌گذاری الف: این گروه با وعده سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ساختمانی، پول زیادی از مردم جمع‌آوری کرد و سپس اعلام ورشکستگی کرد.

پارس‌کوئست: نسخه‌ای محلی از گلدکوئست که با تبلیغات گسترده، مردم را به خرید کالاهای بی‌ارزش تشویق می‌کرد.

تارگت‌کپیتال: این شرکت با وعده سرمایه‌گذاری در بازار فارکس و سودهای تضمینی، سرمایه‌های کلانی جمع‌آوری کرد و سپس ناپدید شد.

چگونه از شرکت‌های پانزی دوری کنیم؟

بررسی شفافیت مالی: همیشه از شرکت‌ها بخواهید گزارش‌های مالی شفاف ارائه دهند.

ارزیابی سودها: وعده سودهای بسیار بالا معمولاً نشانه کلاهبرداری است.

تحقیق درباره سابقه شرکت: سوابق و نظرات دیگران درباره شرکت را بررسی کنید.

مشاوره با کارشناسان: قبل از سرمایه‌گذاری، با افراد متخصص مشورت کنید.

نتیجه‌گیری

شرکت‌های پانزی با سوءاستفاده از اعتماد مردم و وعده سودهای غیرواقعی، سرمایه‌های کلانی جذب می‌کنند و در نهایت فرو می‌پاشند. آگاهی از نحوه کار این طرح‌ها و بررسی دقیق ویژگی‌های آن‌ها می‌تواند به شما در جلوگیری از گرفتار شدن در این نوع کلاهبرداری‌ها کمک کند. با بررسی نمونه‌های ایرانی، می‌توان دید که این طرح‌ها به‌طور گسترده‌ای در کشور ما نیز اجرا شده‌اند. توجه به شفافیت مالی و تحقیق درباره شرکت‌ها پیش از سرمایه‌گذاری، کلید اصلی در پیشگیری از افتادن در دام این طرح‌هاست.